معاینه فنی موتورخانه بر اساس استاندارد 16000

معاینه فنی موتورخانه

معاینه فنی موتورخانه‌ها روشی بسیار سودمند، کم هزینه برای عیب یابی، کاهش مصرف انرژی و کاهش تولید گازهای آلاینده محیط زیست در بخش ساختمان است.

تاکنون مطالعات، آزمایش‌ها و پروژه‌ های عملی متعددی روی موضوع معاینه فنی موتورخانه ها انجام شده است و این ایده در میادین مختلف علمی و عملی محک خورده و به مرور تکامل یافته است، به گونه‌ای که امروز دستورالعمل معاینه فنی موتورخانه ‌ها در قالب یک استاندارد ملی مهم به شماره ISIRI 16000 تدوین شده است.

در حال حاضر 34% مصرف سوخت کشور به ساختمان‌های خانگی، تجاری، اداری و عمومی اختصاص دارد که بیشترین بخش مصرف کننده انرژی در کشور ماست. با رشد جمعیت و افزایش مصرف انرژی در این بخش نگرانی‌های جدی از بابت تهدید آینده ذخایر انرژی و سلامتی و محیط زیست کشور وجود دارد و لزوم بیش از پیش مصرف بهینه انرژی را نمایان می‌سازد.

موضوع اصلی در معاینه فنی موتورخانه تنظیم دقیق مشعل و بهینه سازی احتراق است. این کار با کمک دستگاه آنالیز دود و به وسیله کارشناسان آموزش دیده انجام می‌شود. مهم‌ترین مزیت این عمل نیز کاهش مصرف سوخت به میزان حداقل 15 درصد و کاهش گازهای آلاینده به ویژه مونواکسید کربن به میزان 95 درصد است. البته موارد دیگری نیز در معاینه فنی موتورخانه بررسی می شوند که عبارتند از

• بررسی کامل ساختمان و اجزای موتورخانه و تهیه شناسنامه فنی برای موتورخانه
• اندازه‌گیری و تنظیم قدرت مکش دودکش به منظور کاهش تلفات حرارتی از دودکش
• تهیه گزارشی از مشکلات موتورخانه و راه‌ حل‌ها
• نصب برچسب معاینه فنی

استاندارد ملی ایران ۱۶۰۰۰ (INSO 16000)برای معاینه فنی و نظارت موتورخانه ها

در کشور ما با وجود تلاش های خوبی که صورت گرفته است تاکنون طرحی همه جانبه به منظور یکپارچه سازی و استانداردسازی دستورالعمل های مربوط به تأسیسات (به ویژه موتورخانه ها) که دارای رویکردهای مختلف انرژی، زیست محیطی، ایمنی، کارایی، آسایش حرارتی و… باشد تدوین نشده است و در این استاندارد تلاش شده است که در این راستا اقداماتی انجام شود. جامع و همه جانبه بودن، قابل اجرا بودن، اثر بخشی و نوآوری از خصوصیات و مزایای این استاندارد می باشد.

معاینه فنی موتورخانه ها، روشی بسیار مفید برای کاهش مصرف انرژی و کاهش تولید گازهای آلاینده و سمی می باشد. این استاندارد به عنوان یک گام ضروری جهت ممیزی، بهینه سازی و کاهش معضلات موتورخانه ها تهیه شده و شامل مراحل مختلف زیر می باشد

• بررسی کامل ساختمان موتورخانه و اجزای آن و تنظیم شناسنامه موتورخانه
• آنالیز محصولات ناشی از احتراق خروجی از دودکش با دستگاه آنالایزور گاز و مقایسه آن با استاندارد
• تنظیم دقیق مشعل به منظور کاهش مصرف سوخت و گازهای آلاینده هوا
• اندازه گیری و متعادل نمودنقدرت مکش دودکش به منظور بالا بردن راندمان دیگ
• تهیه گزارشی از مشکلات و عیوب موتورخانه و اجزای قید شده در این استاندارد و راه حل ها
• تحویل گزارش بازرسی و آزمون معاینه فنی دوره ای موتورخانه به سازمان ملی استاندارد

مراحل معاینه فنی و نگهداری دوره ای موتورخانه ساختمان مطابق استاندارد ملی ۱۶۰۰۰

معاینه فنی دوره ای موتورخانه و نگهداری از آن، برای تعیین میزان آلایندگی و بهینه سازی مصرف سوخت در موتورخانه بایستی به شرح زیر انجام شود

• جهت معرفی گروه بازرسی، به مدیر ساختمان مراجعه کرده و برنامه کاری موتورخانه به مدیر ساختمان ارائه شود.
• همراه با مسؤول تاسیسات به موتورخانه مراجعه شود.
• مشعل و پمپ ها توسط مسؤول تاسیسات روشن شود تا وضعیت آغازین تعیین گردد. پس از اطمینان حاصل نمودن از سالم بودن مشعل و پمپ ها، فعالیت آن ها آغاز شود.
• سایر مصارف حتی‌الامکان قطع شده و عدد کنتور خوانده شود.
• عدد نشان داده شده توسط ترموستات دیگ و پمپ ثبت شود.
• مطابق پیوست ث محل انجام اندازه ­گیری مقدار محصولات احتراق تعیین شده و به اندازه قطر پراب دستگاه آنالیز محصولات احتراق سوراخ در آن ایجاد شود.
• اندازه­ گیری غلظت محصولات احتراق توسط دستگاه آنالیز محصولات احتراق مطابق پیوست ج انجام گیرد.
• یادآوری: در موتورخانه ­هایی‌که از مشعل گازوییل سوز استفاده می ­شود، باید علاوه بر اندازه ­گیری غلظت محصولات احتراق، آنالیز دود نیز مطابق استاندارد ملی ۷۵۹۴ انجام بگیرد.
• با تنظیم ترموستات دیگ در دمای مناسب، از روشن ماندن آن در زمان اندازه گیری دبی گاز اطمینان حاصل کنید و با قطع کردن سایر مصارف، در مدت 60 ثانیه دبی گاز ورودی به مشعل با استفاده از کنتور اندازه گیری گردد.
• یادآوری: در صورتی‌که مشعل مدت زیادی خاموش بوده و دمای آب داخل دیگ کمتر از دمای معمول بود لازم است ابتدا مشعل به مدت کافی روشن شود تا آب گرم شده و به دمای حداقل ۶۰ درجه برسد،‌ سپس مرحله بالا انجام شود.
• عدد کنتور برای مشعل های گازسوز همراه با زمان روشن بودن، ثبت شود.
• نتایج آنالیز اولیه احتراق در شناسنامه فنی ثبت شود.
• ظرفیت اسمی اولیه مشعل موتورخانه محاسبه شود.
• یادآوری: در موتورخانه­ هایی‌که از مشعل گازوییل‌سوز استفاده می کنند، در صورت امکان اندازه ­گیری دبی مصرف سوخت ظرفیت اسمی مشعل محاسبه گردد.
• ظرفیت دیگ تعیین گردد.
• ظرفیت اسمی‌ بهینه مشعل تعیین گردد.
• دبی مصرف گاز، گازوییل در حالت بهینه تعیین گردد.
• وضعیت درزبندی و یا نشتی دیگ بررسی شده و در صورت امکان اصلاح شود.
• درزبندی سایر منافذ مانند اطراف محل نصب مشعل نیز در صورت امکان با چسب آلومینیوم یا خمیر دیگ، انجام شود.
• نصب دامپر مناسب روی دودکش توصیه می شود.
• در صورتی که نیاز به تعویض بخشی از دودکش است، توصیه می شود با هماهنگی مسئول موتورخانه این کار انجام شود.
• درصورتی که مکش دودکش مثبت یا صفر باشد، با بازبینی آن و یا گرفتن (draught) در حالت خاموش، از عدم وجود گرفتگی در مسیر دودکش اطمینان حاصل کنید.
• خط سوخت را بازبینی کنید و اشکالات آن را تعیین کنید.
• فیلتر را بازبینی کنید و در صورت نیاز تعویض کنید.
• مشعل به صورت دوره ای سرویس شود. سرویس مشعل حداقل موارد زیر را باید در بر گیرد
  • باز کردن در پوش اصلی مشعل، تمیز کردن فن و لوله حسگر فشار هوا.
  • بازبینی جرقه زن و یون شعله و در صورت نیاز تعویض آن با توافق متصدی موتورخانه.
  • بازبینی شعله پخش کن و شعله پوش و در صورت لزوم تنظیم کردن آن.
• در موتورخانه ­هایی‌که از مشعل گازوییل‌سوز استفاده می ­کنند، عملکرد پمپ و نازل گازوییل به صورت چشمی بررسی شود.
• بررسی لقی و نصب صحیح و اصولی مشعل در محل خود.
• بازدید حس‌کننده فشار گاز و هوا و رله و اطمینان از استقرار و تنظیم صحیح آن‌ها.
• به منظور ایجاد هماهنگی نسبی میان ظرفیت دیگ و مشعل، با مقایسه مقدار مصرف اولیه گاز و مقدار مصرف بهینه حاصل، مقدار گاز ورودی به مشعل به صورت متناسب کم یا زیاد شود.
• در این حالت شعله به ته دیگ نخورده و تا حد امکان 80% طول دیگ را پوشش دهد.
• پس از تنظیم اولیه دبی گاز یا گازوییل، دریچه هوا طوری تنظیم شود که مقدار کربن مونوکسید در محدوده استاندارد قرار گیرد و هوای اضافه به کمترین مقدار ممکن خود (توصیه می شود که این مقدار کمتر از 30 درصد باشد) برسد.
• اگر با تنظیم دریچه هوای مشعل، رسیدن به این نقطه امکان‌پذیر نبود می‌توان با کم کردن تدریجی و اندک دبی گاز/گازوییل و تغییر دریچه هوا به سمت نقطه مطلوب حرکت کرد.
• در صورتی‌ که در ظرفیت‌های پایین‌ تر رسیدن به این نقطه امکان‌ پذیر نبود، ظرفیت را به صورت تدریجی افزایش داده تا به نقطه مطلوب دست یافت. در این حالت نیز باید توجه داشت که نباید شعله به انتهای دیگ برخورد کند.
• بعد از رسیدن به نقطه مطلوب عملکردی، نتایج آنالیز ثبت و مشعل در حالت خاموش قرارگیرد.
• عدد کنتور خوانده شده و ثبت گردد.
• پس از جمع آوری کلیه وسایل و اتمام کار، شناسنامه فنی تکمیل شده (پیوست الف) به امضای مسؤول موتورخانه برسد.
• از موتورخانه خارج شده و به مدیر ساختمان (درصورتیکه مسؤولیت موتورخانه با مدیر ساختمان نباشد) مراجعه شود و همراه با متصدی موتورخانه شناسنامه فنی امضا شده و تأییدیه نهایی تکمیل شود.

الزامات سیستم احتراقی در  معاینه فنی دوره‌ای موتورخانه

• تنظیم شعله

تنظیم شعله باید در نقطه ای انجام شود که دیگ و مشعل بالاترین راندمان حرارتی را دارند و حد استاندارد محصولات احتراق مطابق با بند های 1-5 و 2-5 رعایت گردد و هوای اضافه در کمترین مقدار ایمن آن مطابق با استانداردهای ملی به شماره ۷۵۹۵ و ۷۵۹۴ باشد.

• غلظت مونواکسید کربن خروجی و اکسیدهای نیتروژن و هیدروکربورهای نسوخته و عدد دود

مقدار گاز مونواکسید کربن ساطع شده از دودکش به عنوان یکی از آلاینده ‌های اصلی محیط زیست در منابع خانگی بسیار مورد اهمیت است. لذا مقدار آن قبل و بعد از بهینه سازی برای هر یک از دیگ ‌ها نوشته می‌شود تا علاوه بر ثبت وضعیت جاری، مقدار کاهش آن در اثر انجام معاینه فنی دوره‌ای موتورخانه مشخص گردد. حد استاندارد مقدار گاز مونواکسید کربن و اکسیدهای نیتروژن و هیدروکربورهای نسوخته و عدد دود مطابق با استانداردهای ملی ایران به شماره‌های ۷۵۹۴ و ۷۵۹۵ و بند ۵ این استاندارد می‌باشد.

• غلظت اکسیژن خروجی

مقدار گاز اکسیژن خروجی از دودکش بسیار حائز اهمیت است. زیرا مقدار هوای اضافه، گاز دی اکسید کربن و راندمان احتراق به طور مستقیم از مقدار اکسیژن خروجی از دودکش تعیین می‌گردد. بنابراین با استفاده از دستگاه آنالیز گاز‌های خروجی از دودکش مقدار آن قبل و بعد از بهینه‌ سازی برای هر یک از دیگ ‌ها نوشته می‌شود تا علاوه بر ثبت وضعیت جاری مقدار افزایش راندمان احتراق در اثر انجام معاینه فنی دوره‌ای موتورخانه مشخص گردد. معمولا توصیه می‌گردد مقدار آن برای مشعل‌های گازسوز و گازوییل سوز کمتر از ۵% باشد.